DR.MEHMET NAİM BOZ

KUTSAL ŞEHİR MEKKE-İ MÜKERREME

• admin
• 22 Aralik 2025
• Yazar
• 1544 Görüntüleme

Şehir kelimesinin Arapça ’da karşılığı Medine, belde ve Mısır’dır. Kur'ân-ı Kerîm'de şehir için on yedi yerde Medine çoğulu (Medâin), on dokuz yerde Beled çoğulu (Bilâd), yirmi bir yerde Dâr çoğulu ( Diyâr), beş yerde Mısır çoğulu (Emsâr), elli altı yerde Karye çoğulu (Kurâ) olarak geçmektedir.

Şehir anlamındaki kavram Kur’an-ı Kerim’de farklı lafızlar ile 118 defa zikredilmektedir.

İslâm medeniyetinde şehir unvanlarına ilk defa İslâmiyet'in kutsal kitabı olan Kur’an-ı Kerim'de belirtilmektedir.

İslâm medeniyetinin baş şehirleri,  en önemli merkezleri   Mekke-i Mükerreme, Medine-i Münevvere ve Kudüs’tür. 

Araplar, Kuzey Arabistan'da yerleşik hayat (şehir hayatı) ile tanışmış, Hz. Muhammed'in (s.a.v.) doğduğu ve peygamberliğin ilan edildiği  Mekke şehri ise, Arap Yarımadası'nda kervan ticaretinin kesişme noktasındaydı.

             İslam'ın Medeniyetinin Kutsal Şehirleri:

Yüce Allah'ın dokunulmaz kıldığı üç harem:  Mescid-i Haram ( Mekke),  Mescid-i Nebi (Medine)  ve Mescid-i Aksa'dır (Kudüs). Bu şehirlerin kutsiyeti Kur’an-ı Kerim'de beyan edilmektedir.  Bu haremlerin ilki olan;

Mekke-i Mükerreme (el-Âsıme  el-Mukaddese)

Dünya yaratılalı her yıl milyonlarca inananın ziyaret ettiği kutsal şehir Mekke hakkında kısa açıklamalar yapmakta fayda vardır:

Mekke’nin yerleşim birimi olarak ortaya çıkmasında belirleyici en önemli unsur merkezinde yer alan Kâbe’dir. Bu bakımdan Mekke’de şehir hayatı Kâbe’nin yapımıyla başlamıştır. Mekke’yi ele geçirmek isteyen Roma, Bizans, İran, Ebrehe  el-Eşrem ve Habeş hükümdarlarının zaman zaman dikkatini çekmiş, bunlar şehri hâkimiyetleri altına almak için teşebbüslerine değinmeyeceğiz.

Arap yarımadasının kuzeyinde Batn-ı Mekke (Bekke) adı verilen bir vadi üzerinde kurulmuştur. Merkezinde Kâbe’nin yer aldığı bu vadinin ortasındaki çukur alana “Bathâ’ü Mekke” (sel yatağındaki kumluk) denir.

Kuran-ı Kerim'de “ümmü'l kurra” yani “şehirlerin anası” sıfatıyla bahsedilen, sonradan da “mükerrem” sıfatıyla anılacak olan şehir: Mekke…

Ayet-i Kerime’de şöyle buyrulmaktadır: “Yeryüzünde insanlar için yapılan ilk mâbed, bütün insanlık için bir bereket kaynağı, bir hidâyet rehberi ve bir yönelme merkezi olan Mekke’deki Kâbe’dir.” (Âl-i İmrân / 96)

Bir başka ayette şöyle buyrulmaktadır:   “Mekke vadisinde size onları yenmeyi nasip ettikten sonra onların ellerini sizin üzerinizden, sizin ellerinizi de onların üzerinden çeken de O’dur. Allah bütün yaptıklarınızı görmektedir.” ( Fetih /24)

Başka ayette şöyle buyrulmaktadır: “İbrahim şöyle dua etmişti: “Rabbim! Bu şehri güvenli kıl, beni ve çocuklarımı putlara tapmaktan uzak tut!” (İbrahim,14 / 35)

Başka ayette: “İbrâhim, İsmâil'le birlikte o evin (Kâbe'nin) temellerini yükseltiyordu: “Ey rabbimiz! Bizden bunu kabul buyur; şüphesiz sen işitensin, bilensin.” buyrulmaktadır. (İbrâhim / 127)

Başka ayette ise şöyle buyrulmaktadır: İbrâhim, “Rabbim! Burayı ( Mekke) güvenli bir şehir yap, halkından Allah’a ve âhiret gününe inananları Ayet-i Kerime’de şöyle buyrulmaktadır: “Yeryüzünde insanlar için yapılan ilk mâbed, bütün insanlık için bir bereket kaynağı, bir hidâyet rehberi ve bir yönelme merkezi olan Mekke’deki Kâbe’dir.” (Âl-i İmrân / 96)

Bir başka ayette şöyle buyrulmaktadır:   “Mekke vadisinde size onları yenmeyi nasip ettikten sonra onların ellerini sizin üzerinizden, sizin ellerinizi de onların üzerinden çeken de O’dur. Allah bütün yaptıklarınızı görmektedir.” ( Fetih /24)

Başka ayette şöyle buyrulmaktadır: “İbrahim şöyle dua etmişti: “Rabbim! Bu şehri güvenli kıl, beni ve çocuklarımı putlara tapmaktan uzak tut!” (İbrahim,14 / 35)

Başka ayette: “İbrâhim, İsmâil'le birlikte o evin (Kâbe'nin) temellerini yükseltiyordu: “Ey rabbimiz! Bizden bunu kabul buyur; şüphesiz sen işitensin, bilensin.” buyrulmaktadır. (İbrâhim / 127)

Başka ayette ise şöyle buyrulmaktadır: İbrâhim, “Rabbim! Burayı ( Mekke) güvenli bir şehir yap, halkından Allah’a ve âhiret gününe inananları da çeşitli ürünlerle rızıklandır” diye dua etmişti...” ( Bakara 2/126)

Başka ayette ise şöyle buyrulmaktadır: “İşte bu Kur’an, kendinden önceki kitapları doğrulayan, şehirlerin anası (Mekke) halkını ve çevresinde bulunan herkesi uyarman için indirdiğimiz feyiz ve bereket kaynağı bir kitaptır. Âhirete inananlar ona da inanır ve namazlarını vaktinde dosdoğru kılmaya devam ederler.” (En’âm / 92)

Tevbe suresinin bir ayetinde şöyle buyrulmaktadır: “… (Biliyorsunuz ki) inkâr edenler onu iki kişiden biri olarak (Mekke’den) çıkardıkları zaman, ona bizzat Allah yardım etmişti. Hani onlar mağarada bulunuyorlardı. Hani o arkadaşına, “Üzülme, çünkü Allah bizimle beraber” diyordu. Allah da onun üzerine güven duygusu ve huzur indirmiş…” (Tevbe /40)

Ayet-i Kerime’de: “Görmezler mi ki, çevrelerindeki insanlar durmadan yerinden koparılıp götürülürken biz (Mekke’yi) güvenli, dokunulmaz belde yapmışızdır!...” (Ankebût / 67)

Fetih suresinin 24. ayetinde ise şöyle buyruluyor : “O Allah ki, Mekke’nin göbeğinde size o kâfirlere karşı zafer nasip ettikten sonra, onların ellerini sizden, sizin ellerinizi de onlardan çekti…”

Şûrâ suresi 7. ayetinde ise şöyle buyrulmaktadır: “İşte sana, Ümmülkurâ (Mekke) ve çevresindekileri uyarman ve hakkında asla şüphe bulunmayan toplanma gününün dehşetini haber vermen için böyle Arapça bir Kur’an indirdik.”

Beled suresi 1. ayetinde şöyle buyrulmaktadır: “Hayır, bu şehre (Mekke'ye) yemin ederim …”

Tin suresi 3. ayetinde ise şöyle buyrulmaktadır: “Bu güvenli şehre (Mekke’ye) andolsun ki…”

 Mekke’nin isimleri

Mekke’ye Kâbe’yi barındırması ve kutsal bir belde  (İslam'ın en kutsal şehri) sayılması sebebiyle pek çok ad verilmiştir:  

 Mekke, Bekke,  El-Beyt el-Atik, el-Beyt el-Haram ,  El Beled el-Emin, El-Mead,  Ümmülkurâ, Salah, El-Kadıs, El-Mukaddes, el-Âsıme  el-Mukaddese, Kâbe, Kıble, El-Beniyye,  Karyetuke, , , Min’el- Karyeteyn, vadin gayri zi zer'ın (ekini olmayan vadi)

Mekke’nin Mahalle İsimleri

Ecyad,  Ten’îm ,  Halidiyye, Ruseyfa, Zahir, Zehra, Süleymaniyye, Şamiyye, Şubeyka, Şevkıyye, Tantabawi, Uteybiyye, Adl, Aziziyye  Cenubiyye, Aziziyye Şemaliyye, Avalı, Gazze, Kaşaşiyye, Ka’kiyye, 

Kureyş, Cebel Ömer, Cürhüm, Cervel, Haretu’l- bab, Haret el-melavı, Hay eş-şeraî , Hay’ul Kadve, Hay el-hicre, Kuday, Rey’bahş,   Suk el-leyl, Şar’ı el-Mansur, Şuab Amır, Mualla, Mina, Müzdelife

Gençlik yıllarımızda 5 yıl Kutsal Beldenin yer altı ve yer üstü tünellerinde (Drenaj-Yaya- Araba tünelleri)  yönetici olarak hizmet etmeyi bize nasip eden yüce Allah’a hamd ediyorum… Bu kutsal şehre ibadet niyetiyle gidip ziyaret edenlere Mekke hakkında kısa bilgi olması amacıyla bu köşe yazısını ele aldık…

İnşallah gelecek yazımızda Medine-i Münevvere hakkında yazacağız…

Selam ve Dua ile…